بين المللي فيلم فجر ـ دوره دوازدهم (۱۳۷۲)
بيانيه هيأت داوران :
بسم الله الرحمن الرحيم
تقارن روزهاي پايان دهه فجر و
دوازدهمين جشنواره سينمايي را با حلول ماه مبارك رمضان، به همه عزيزان هنرمند و
هنردوست تبريك و تهنيت عرض مي كنيم. اگر هنر وسيله اي است براي تزكيه و تعالي باشد،
كه هست، پيوند اين روزهاي مبارك را با هم بايد به فال نيك گرفت و از سعد و خجستگي
آن بهره برد. هر سال در ايام فجر و سالگشت روزهاي سرخ پيروزي، سبزي جاي شهدا بيشتر
رخ مي نمايد و خلأ حضور عزيزان از بندرسته و به خدا پيوسته بيشتر احساس مي شود.
بخصوص غم هجرت آخرين شهيد اين كاروانت، انديشمند فرزانه، هنرمند بسيجي و الگوي خدشه
ناپذير عالم قلم و سينما، شهيد سيد مرتضي آويني، بر دوش هنرمندان، سينماگران،
مسئولين جشنواره و هيأت داوران سنگيني مي كند. ياد شهيد عزيز و ديگر هنرمنداني كه
در اين يك سال، رخت خود از اين ورطه بيرون كشيده اند و از جام بقا نوشيده اند،
مرحوم هادي اسلامي، مرحوم احمد زارعي، مرحوم احمد هاشمي، مرحوم رضا شبيري و مرحوم
محمد نصراللهي جاودانه باد. خداوند بر علو درجات اين بلند مرتبگان عالم فرهنگ و ادب
و هنر بيفزايد. به نظر مي رسيد كه اوضاع نابسامان اقتصادي، حذف سوبسيد و فشارهاي ديگر، سينماي ايران
را در طول سال گذشته، از پا در آورد. اما خوشبختانه عليرغم عموم پيش بيني ها، نه
تنها سينماي ما در اين يكسال رو به ضعف ننهاد كه قدم هاي بلندي در جهت رشد و تعالي
و باروري برداشت. به نحوي كه مي توان ادعا كرد معدل كيفي فيلم هاي سال 72، به مراتب
از سال هاي پيشين برتر و بالاتربوده است. اميد كه اين رشد كيفي با عمق و گستردگي
ادامه بيابد و سينماي ايران روز به روز به مقاصد آرماني نزديك تر شود. هيأت داوران
علاقمند است از اين فرصت استفاده كرده و عنايت هنرمندان، دست اندركاران و
سياستگذاران سينما را به چند نكته جلب كند:
1ـ فيلمنامه، اصلي ترين ركن سينماست و آنچه سينماي فعلي ما از آن رنج مي برد،
ضعف فيلمنامه است. به نظر مي رسد كه قدر و منزلت اين پايه بنيادين هنوز در ذهن
بسياري از تهيه كنندگان و دست اندركاران سينما، آنچنانكه بايد و شايد جاي نگرفته
است. اگر سرمايه گذاري دربخش فيلمناهم نيز همسنگ بخش هاي ديگر مورد توجه قرار
بگيرد، سينما به تحولي بنيادين دست خواهد يافت در حالي كه اصولاً فيلمنامه با هيچ
عنصر ديگري در سينما قابل قياس نيست. در جشنواره امسال و سال هاي گذشته، فيلم هاي
بسياري را شاهد بوده ايم كه عليرغم تلاش ستودني كارگردان و همه عوامل، صرفاً به
دليل ضعف فيلمنامه، به توفيق چنداني دست نيافته اند. روشن است كه در اين بستر،
مضمون و تكنيك، اگر نگوييم كه يك عنصر واحد، قطعاً مي توان گفت كه دو عنصر جدايي
ناپذيرند. از سويي مضامين خوبي كه قالب هاي متناسب خود را پيدا نكرده اند و از سوي
ديگر تلاش هاي هنري كه براي مضامين سست به كار گرفته شده اند، نياز توجه عميق تر به
اين مقوله را تأكيد مي كنند.
2ـ دوازدهمين جشنواره فيلم فجر، شاهد تلاش هاي صميمانه و
صادقانه فيلمسازان براي به تصوير كشيدن فرهنگ جبهه و جنگ بود. نفس اين تلاش كه تا
حدود زيادي قرين توفيق و سرافرازي هم بوده است، قابل تحسين و ستايش برانگيز است.
چرا كه جنگ به شكل نظامي آن اگر چه در اين مقطع به پايان رسيده، اما حيات معنوي،
عزت، استقلال و سربلندي جامعه ما در گروي استمرار ارزش هاي پديد آمده در جنگ تحميلي
است و بهترين وسيله براي حفظ و استمرار و اشاعه اين ارزش ها، زبان و بيان هنري و
بالاخص سينمايي است. اما در كنار اينها به اين نكته نيز بايد توجه كرد كه جنگ ما
ماهيتاً با جنگ هاي ديگر دنيا متفاوت بوده است و سينماي اين جنگ نيزبايد به اندازه
خود جنگ، ممتاز و متفاوت باشد. در اين سينما نمي توان فيلم هاي جنگي جهان را الگوي
تمام عيار قرار داد، نمي توان به دنبال اكشن ها و حادثه هاي غيرواقعي بود، نمي توان
از قهرمان سازي هاي متعارف سينماي غرب، تبعيت كرد. همه اجزاء اين سينما بايد مثل
خود جنگ، سرشار از معنويت و حماسه و لطافت و صميميت و در يك كلام مبين روحيه بسيجي
باشد. فيلم هاي جنگي اين دوره نشان مي دهد كه مسير تلاش، درست است و دستيابي به
موفقيت، بيرون از حيطه توقع نيست.
3ـ يكي از عمده ترين آفات و خطراتي كه سينماي ما را تهديد مي كند، گرايش به
خشونت است. اين گرايش نه اصالتاً متناسب با فرهنگ است و نه در شأن سينماي ما. گذشته
از تأثير مخربي كه اين سينما بر روح و فكر كودكان، نوجوانان و جوانان اين مرز و بوم
دارد، نكته ديگري نيز قابل تأمل است و آن اينكه اين سير اصولاً سيري انحرافي است.
غرب، اين سينما را به كاملترين، پيچيده ترين و تكنيكي ترين شكل آن، تجربه و عرضه
كرده است. اگر قرار باشد كه سينماي ايران در بيرون مرزها، حضور و ظهور پيدا كند،
قطعاً مسيري غير از اين را بايد يپيمايد.
4ـ از مشكلات ديگر سينماي ما، اكتفاء به ابزار الكترونيك
در ساخت موسيقي فيلم است، درست مثل سرودن شعر توسط كامپيوتر. محصول اين حركت، اثري
است فاقد روح، هويت، معنويت و انسجام. در چنين آثاري، جنس سازها از اصالت و هويت
خود عدول
مي كند و تركيبي مغلوط و مغشوش را تحويل مخاطب مي دهد. اگرچه انگيزه ابتدايي اين
تمايل، سهولت و سرعت است اما در نهايت منجر به محو و نابودي موسيقي با هويت و تضعيف
هنرمندان اصيل اين رشته مي گردد. جا دارد كه تهيه كنندگان و كارگردانان سينما به
طور كلي به موسيقي فيلم و نقش تعيين كننده آن توجه عميق تر و دقيق تري داشته باشند.
5ـ جشنواره امسال، ارمغان تازه و متفاوتي را نيز به
همراه دارد و آن كوشش هايي جهت طرح مضامين نو و متفاوت در قالب
سينماست. اين كوشش
ها اگر چه في نفسه مقدس و قابل تقدير است اما عنايت به دو نكته را نيز طلب مي كند:
اول اينكه دفاع يا پرداخت ضعيف از يك مضمون و پيام متعالي، نه تنها كمكي به آن
مضمون و محتوا نمي كند، بلكه وضع موجود و آينده آن محتوا را هم به مخاطره مي افكند
و امكان كار برتر و دقيق تر را هم سلب مي كند. ديگر اينكه ورود به اين عوالم ظريف و
حساس، نيازمند تسلطي همه جانبه بر دو بخش قالب و محتواست. هنرمند از سويي بايد
محتواي موردنظر خود را كاملاً بشناسد و از سوي ديگر شناختي كافي و وافي از زبان
تصويري و مشخصه ها و استعدادهاي سينما داشته باشد.
- بيانيه هيأت داوران بخش مسابقه مواد
تبليغي:
بسم الله الرحمن الرحيم
آنونس، عكس و پوستر از مهمترين
ابزار، جهت تبليغ و معرفي يكي فيلم به شمار مي روند. از اين روي تأكيد بر ارتقاء
سطح كيفي مواد تبليغاتي سبب مي شود تا سينما در آينه شفاف تري بازتاب يابد. هيأت
داوران اين بخش ضمن تقدير و تمجيد از تمامي هنرمندان گرافيست، عكاس و سازندگان
نمونه فيلم (آنونس) كه با آثار خود در جهت بلوغ و شكوفايي هرچه افزون تر سينما مي
كوشند، يادآور مي گردد مجموعه مواد تبليغاتي در مسابقه امسال پيشرفت شاياني را نويد
نداد و نمي توان اثر يا آثار بديعي كه در حد يك رويداد تلقي شود را شاخص نمود، چرا
كه بضاعت و ظرفيت هنرمندان مزبور بمراتب بيش از موقعيت فعلي است. مشكل افول انديشه
و خلق فاضهاي بديع و ارتقاي هنر به سطوح برتر به يك رشته خاص منحصر نمي شود. به
اجمال شايد بتوان گفت كه ركود انگيزه هاي خالص از بارزترين عواملي است كه چنين چشم
اندازي را رقم زده است، زيرا هنر محصول مستقيم روح شوريده و فعالي است كه چنانچه در
برابر واقعيات خارجي ضعيف و منفعل بنمايد، اثري پويا و تأثيرگذار عرضه نخواهد شد،
اما نتيجه روح هنرمند و مصداق صداقت او نباشد و صبغه اي شيدايي در بر نداشته باشد
نهايتاً به اثري فرماليستي تبديل خواهد گرديد كه به زودي در چنبره فراموشي گرفتار
خواهد آمد. آنچه كه مي توان در اين منحصر اختصاصاً پيرامون مواد تبليغاتي گفت آن
است كه جايگاه پوستر، عكس و آنونس، گرچه منوط به وضعيت عمومي سينماست و توقف سينما
بر موقعيت پوستر، عكس و آنونس كه مبلغان فيلم به شمار مي روند تأثير
مي گذارد، اما اين تأثير و تأثر مانع از آن نمي شود كه اين بخش داراي استقلال هنري
نباشد. ضمن آنكه از اين نكته نبايد غافل شد كه چنانچه قرار باشد ارزيابي كلي اي
راجع به سطح تكنيكي پوستر و عكس به عمل آيد، بخش پوستر و عكس سينمايي قادر است
نمونه هاي بسيار موفق و خوش ساختي را بخود اختصاص دهد بنابراين با پس زمينه مزبور
اين توقع موجود است كه روند تكنيكي مواد تبليغاتي همچنان روبرو باشد. در بخش آنونس
فعاليت تعداد هنرمندان در اين رشته سبب شد تا تشابه ساخت نمونه ها از بارزترين مواد
مطروحه باشد و مانع ازآن شود تا اين هنر نسبت به كشف افق هاي جديد و دستيابي به روش
هاي بياني بديع و نو موفق باشد. شايد اين مشكل فرايند اين توهم است كه به آنونس به
مثابه يك رشته مستقل هنري نگريسته نمي شود. پوسترهاي سينمايي صرف نظر از موارد خاص،
بدليل دخالت اهداف سودگرانه صرف، مجال آنرا نيافته آنچنان كه شايسته است به سطوح
عالي دست پيدا كنند. شايد بتوان گفت اكثر پوسترهايي كه در طول سال ساخته مي شود
مبتني بر يك فرمول ساده و بارها تجربه شده است. فقر ايده، عدم تركيب بندي صحيح،
بهره وري از المان هاي سطحي، موقعيتي را فراهم آورده كه يك پوستر بدليل عدم انطباق
صحيح با فيلم مربوطه مي تواند پوستر هر فيلم ديگر از سنخ همان فيلم نيز باشد.
طراحان پوستر در غالب اوقات بدون ديدن فيلم صرفاً به عكس هاي آن اكتفا كرده و مي
كوشند تا با تركيب غيرمنطقي چند تصوير در يك كمپوزيسيون آشفته، پوستري را طراحي
كنند. در حالي كه ساخت يك پوستر هنري و موفق مستلزم درك و شناختن كالاي مورد تبليغ
مي باشد. از آنجايي كه عكس قابليت تكثر درنوع دارد شايد بيش از پوستر و آنونس مي
تواند مخاطب را با ماهيت فيلم آشنا كند. اگر ساخت يك آنونس يا طراحي يا دو سه پوستر
براي يك فيلم مرسوم است، عكاس مي تواند محتواي فيلم را با دهها عكس به نمايش گذارد
و محدوديتي بدين لحاظ فرا راه او نيست. اما با اين وجود اينگونه حس
مي شود كه عكاسي سينما هنوز جدي گرفته نمي شود و در رديف آخر ملاحظات يك فيلم قرار
مي گيرد. آنچه كه از بررسي شتاب ركود عكس هاي سينمايي در ساليان اخير مي توان
برداشت نمود اين است كه عكس يك فيلم نمي كوشد و يا كمتر تلاش مي كند تا نسبت به
انتقال فضاي صحنه خلاقيتي را بكار بندد و زاويه نويني از صحنه را ارائه نمايد.
دغدغه اي كه اينك وجود دارد آن است كه شتاب هنر، تحت تأثير ناملايمات و تنگناها
كاسته شده و صبغه انفعال بخود گيرد. آنچه سينماي امروز و هنرهاي وابسته به آن نياز
دارد، انگيزه هاي ناب و مطهري است كه روح هنرمند را به غليان وادارد و اين مهم بدست
نمي آيد مگر آنكه محيط هنر و هنرمند حتي المقدور از استيلاي مؤلفان سخيف، ضدارزش ها
و تحميلات سوء مادي بركنار ماند تا حقيقت معنوي هنر مجال تجلي يابد. نگاهي به روند
دگرگوني و تكوين هنر در سال هاي پس از انقلاب نشان مي دهد، در جايي كه هنر و هنرمند
ارتباط قلبي خود با ارزش هاي بومي و اسلامي را حفظ كرده، آثار هنري چه به لحاظ
تكنيك و همچنين محتوي جهش هاي چشمگيري داشته است. هنرمندان نسل انقلاب پا به پاي
نهضت و خيزش عظيم مردمي، در عرصه مقدص هنر ظاهر شدند تا به مدد قابليت هاي بياني
سينما انديشه هاي انقلابي و آرمان هاي انساني شان را در شايسته ترين قالب هاي هنري
ابلاغ نمايند. لذا از اين رهگذر شاهد نشو و نماي بسياري از هنرمنداني بوديم كه
سينماي ايران را به غنا و خلوص رهنمون ساختند. بدينسان سينماي ايران به لحاظ
دستيابي به چنين جايگاه رفيعي حضوري برجسته دارد.
|