نگاهي به "اخراجي‌ها"

كاركرد جديد كليشه‌هاي جبهه و جنگ

تم اصلي فيلم "اخراجي‌ها" روايت خاص فيلمساز از سير عشقي مادي به يك عشق معنوي است. تمي كه بر بستر روايي دفاع مقدس قرار گرفته تا به نوعي دغدغه‌هاي ناگفته او را به تصوير بكشد.

    به گزارش سايت سينمايي سوره، وقتي به نمونه هاي مشابهي از كاركرد اين تم در فيلم ها و مجموعه ها دقت مي كنيم، به نمونه شاخصي چون مجموعه "شب دهم" حسن فتحي مي رسيم. در اين مجموعه هم سير تغيير و تحول يك جاهل لمپن به مردي برپادارنده تعزيه، تحت تأثير عشقي مادي و زميني است. در مجموعه اين سير به گونه اي پرداخت شده كه گرايش مرد لمپن به مفاهيم و نشانه هاي معنوي به گونه اي بطئي پيش مي رود كه در نهايت رسيدن او به عشق معنوي باورپذير مي نمايد. به علاوه مقاطعي كه به عنوان امتحان در پيش پاي او قرار مي گيرد به قدري طراحي درست و حساب شده اي دارند كه به هيچ وجه به تحولي گل درشت منجر نمي شود.
    در "اخراجي ها" مجيد سوزوكي به عنوان لات محل معرفي مي شود كه براي جلب رضايت پدر نرگس كه مردي متدين است زندان رفتن خود را به عنوان سفر حج جا مي اندازد و وقتي موقعيتش تضعيف مي شود، در لحظه اي كه در قهوه خانه نشسته با ديدن تصاوير تلويزيوني جنگ و رزمندگان تصميم مي گيرد به يك جبهه سرپايي برود.
    از آنجا كه فيلمساز قصد داشته در اين سفر مجيد و دوستانش را به تحول برساند، روي وجوه منطقي اين همراهي كمترين تمركز شده و همه چيز به گونه اي طراحي مي شود كه اين قوم پاي در راه سفر بگذارند. بخش عمده پتانسيل فيلم بر دوش تيپ سازي و حركت بر مسير كنش و واكنش هاي برآمده از تيپ هاي آشناست. شوخي هايي كه بيش از هر چيز به كلام و ديالوگ محدود مي شود و كمتر از اين محدوده پا را فراتر مي گذارد.
    قرار است بار طنز و كمدي تبديل به محملي شود براي تلطيف هم رفتارهاي خشك متعصبان به دين و انقلاب و هم خشونت فضاهاي جنگ و البته هم اين وجه كمك زيادي مي كند كه تحولات گل درشت آدم ها در ميان لحن و بار طنز به نوعي مفهومي فراي پيام هاي مستقيم و شعاري پيدا كند.
    اما مشكل موجود در فيلم بيش از هر چيز برخاسته از تعدد آدم هاي فرعي و يك سكانسي در مقطع حضور در جبهه است. آدم هايي كه بناست حضورشان ترسيم كننده تابلو تمام نمايي از مردان جبهه هاي جنگ باشد. همان هايي كه به زعم فيلمساز هيچگاه بر پرده سينما ديده نشده اند و در واقع ضدكليشه مردان جنگ هستند. نكته جالب اينجاست كه اين تيپ ها كليشه هاي تيپيك قديمي هستند كه نفس حضورشان در موقعيت جنگ به آنها وجهي تازه مي بخشد و اين مي تواند از كاركردهاي جديدي باشد كه مي توان از كليشه ها گرفت.
    به نظر مي آيد آنچه فيلم فاقد آن است قرينه پردازي و به نوعي پرداخت حرفه اي تر فيلمنامه، شخصيت پردازي و ... است، والا شوخي هاي كلامي و ديالوگ هاي طنز فيلم جايگاه خود را پيدا مي كنند و تا پايان هم تأثير خود را مي گذارند. به عنوان مثال سكانسي كه مجيد در ميدان مين حركت مي كند و قدم هايش را محكم به زمين مي كوبد، هر چند به سكانس مشابهي در "روبان قرمز" حاتمي كيا پهلو مي زند، ولي قرينه پردازي هوشمندانه اي با سكانس ابتدايي دارد كه در راهرو زندان او را بدرقه مي كنند و همه (ايول داش مجيد) مي گويند.
    فيلم به اين ظرايف بيش از خطوط و آدم هاي فرعي مانند كاراكتر عبدالرضا اكبري نياز دارد كه يك صاحب منصب است كه بين سربازان عادي خدمت مي كند، يا كاراكتر سيروس كهوري نژاد كه فقط تكرار موضوع عوض شدن عنوان ها و القاب و طبعاً رفتارها در خارج از جبهه و جبهه است.
    فيلم به تأثيرپذيري سيدمرتضي از اين گروه جديد به گونه اي سهل مي پردازد، هر چند مفهوم پشت آن نشان دهنده نگاه چندسويه فيلمساز است كه رزمندگان مومن را واجد وجوه انساني مي داند. سكانسي كه سيدمرتضي قوطي انداختن با دستمال را ياد مي گيرد و در عوض از آنها مي خواهد نماز بخوانند، از نمونه هاي به نسبت متعادلتري است كه مي توانست به كليت اين تأثيرپذيري هم تعميم پيدا كند.
انتهای پیام /