اقتباس ادبي در سينماي ايران

جستجوي راههاي تازه براي پيوند سينما و ادبيات

در حالي كه روند اقتباس ادبي در سينماي ايران تقريباً متوقف شده بود، بنياد سينمايي فارابي با تأسيس دفتر اقتباس ادبي، تصميم گرفت تا تعاملي ميان ادبيات و سينما به وجود آورد.

    به گزارش سايت سينمايي سوره، حاصل اين بذل توجه را مي شد در جشنواره بيست و پنجم مشاهده كرد كه تعداد قابل توجهي اقتباس ادبي در آن حاضر بودند.
    اين در حالي است كه صاحبنظران اين حيطه معتقدند داد و ستد كلام و تصوير همچنان ظرفيت هاي كشف شده بسياري دارد.

جريان سازي براي اقتباس ادبي در سينما
دفتر اقتباس هاي ادبي بنياد سينمايي فارابي با برگزاري جلسات هفتگي براي انتخاب و خريد داستان ها و رمان هايي براي ساخت فيلم سينمايي و تلاش براي تصويب ساخت فيلم براساس برخي داستان ها و رمان ها در زمينه اقتباس ادبي در سينما فعاليت مي كند.
    مصطفي جمشيدي رئيس دفتر اقتباس ادبي بنياد سينمايي فارابي حاصل فعاليت هاي اين دفتر را جريان سازي براي بهبود كمي و كيفي اقتصاد ادبي در سينما مي داند.
    جمشيدي مي گويد: دفتر اقتباس هاي ادبي دو سال است كه فعاليت خود را آغاز كرده است و من به عنوان رئيس اين دفتر توقع ندارم در اين مدت كوتاه نتيجه فعاليت هاي ما در سينما محسوب شود اما آنچه مسلم است در دو سال گذشته جريان سازي براي اقتباس ادبي در سينما آغاز شده است.
    مصطفي جمشيدي اظهار كرد: دفتر اقتباس هاي ادبي بدون اينكه نقش عمده اي در تهيه فيلمهاي سينمايي داشته باشد، اما اين ضرورت را در سينما گوشزد كرده است كه بايد فيلمنامه هايي ساختارشكن و جديد براساس آثار ادبي ايران نوشته شود.
    جمشيدي معتقد است بهتر بود در جشنواره فيلم فجر امسال نيز مانند سال گذشته به مبحث اقتباس ادبي توجه ويژه مي شد.
    وي گفت: نهادينه كردن دوستي ادبيات با سينما اقدامي طولاني مدت است و بايد در يك حركت مستمر ادبيان و اهالي سينما را نسبت به مقوله اقتباس ادبي علاقه مند كرد.
    جمشيدي با اشاره به طرح مباحثي از سوي دبير جشنواره مبني بر تشويق اقتباس ادبي قبل از برگزاري جشنواره گفت: به اين كه داوران در جشنواره توجه خاصي به اقتباس ادبي در سينما نكردند نمي توان ايراد گرفت چراكه داوري براساس سليقه داوران انجام مي گيرد اما انعطاف بيشتر ايشان مي توانست به تعامل و آشتي بهتر و زودتر ادبيات و سينما بينجامد.
    وي افزود: فيلمهاي «اتوبوس شب» (كيومرث پوراحمد) و تك درختها (سعيد ابراهيمي فر) مي توانستند نمايندگان شايسته اي براي اقتباس ادبي در جشنواره باشند و تشويق فيلمسازان و ادبيان در اين زمينه مي توانست باعث دلگرم شدن آنان شود.
    رئيس دفتر اقتباس هاي ادبي در ادامه از تشكيل شوراي اقتباس ادبيات سينماي كودك و نوجوان خبر داد و گفت: شوراي اقتباس ادبي سينماي كودك شامل آقايان رحماندوست، جبلي، ابيانه، رضابالا و اكبرلو و خانم جمالي سعي در افزايش ساخت آثار سينمايي براساس آثار ادبي در سينماي كودك و نوجوان تشويق و شركت آنها در جشنواره كودك و نوجوان دارد.
    جمشيدي همچنين از شركت فيلم «گوشواره» (وحيد موسائيان) به عنوان يك اقتباس ادبي در جشنواره كودك و نوجوان امسال خبر داد.
    جمشيدي درباره دليل قدرتمند بودن فيلمهاي سينمايي خارجي كه براساس آثار ادبي ديگر كشورها ساخته مي شوند در برابر ضعف اين بخش از سينما در كشورمان گفت: داستان هاي غربي با نگاه و توجه به جذب مخاطب نوشته مي شوند اما فرهنگ شرق و ادبيات كهن ما براساس اين تعامل طراحي نشده اند.
    وي افزود:‌ فرهنگ شرق سوداگري جذب مخاطب را از ادبيات گرفته است و ادبيات ما جنبه هاي تصويري كمتري دارد و بضاعت تكنيكي همراهي با سينما را ندارد.
    جمشيدي تصريح كرد: به عنوان مثال داستان هاي همينگوي اتفاقات انرژيك طرح مي كند و در مقابل از جنبه هاي تغزلي خالي است.
    رئيس دفتر اقتباس هاي ادبي در پايان گفت: جايزه كتاب سال براي رمان و آثار ادبي نيز مي تواند با انتخاب رويكردهاي ديگري مثلاً توليد فيلم براساس اين آثار امكانات ويژه اي براي آثار ادبي تعريف كند كه در تقويت رابطه سينما و ادبيات مؤثر باشند.

سرمايه كم براي اقتباس هاي ادبي در سينما
سيامك گلشيري كه اخيراً فيلمنامه اي براساس يكي از داستان هاي خود نوشته است درباره اقتباس ادبي در سينماي ايران گفت: اين اقتباس ها تا به حال خوب بوده اند و شكوفايي سينما در اين عرصه نيازمند حمايت شركت هاي فيلمسازي و تهيه كنندگان است.
    گلشيري گفت: اگر در عرصه اقتباس ادبي سرمايه گذاري شود تعدادي از كارگردانان علاقه مند به ساخت فيلم براساس داستان هاي ادبي هستند اما در سينماي ايران براي اقتباس ادبي سرمايه گذاري نمي شود و در گذشته نيز ساخت دو فيلم براساس يك داستان كوتاه و يك رمان از نوشته هاي من با عنوان «مهماني تلخ» به خاطر مشكلاتي متوقف شده است.
    گلشيري در ادامه اظهار كرد: چند وقت پيش جايي خواندم كه يكي از كارگردانان گفته بود براساس آثار ادبي ايران نمي شود فيلم ساخت اما به نظر من اينگونه نيست و بسياري از آثار ادبيات ايران قابليت فيلم شدن را دارند و يك فيلمنامه نويس خوب به راحتي مي تواند براساس آثار ادبي فيلمنامه بنويسد.
    گلشيري افزود: متأسفانه تعداد كارگردان هايي كه در زمينه اقتباس ادبي فعاليت مي كنند و يا مي خواهند فعاليت كنند كم است.
    وي معتقد است بعضي كارگردانان به ادبيات بي علاقه هستند و همين امر باعث مي شود فيلمنامه هاي آنها نپخته باشند.
    گلشيري در ادامه درباره قدرت اقتباس ادبي در سينماي جهان در برابر ضعف اين بخش از سينما در ايران گفت: در سينماي جهان كارگردانان زيادي به اقتباس ادبي علاقه مند هستند و از طرفي نيز كاملاً با ادبيات آشنا هستند. به طوري كه مي توان گفت آمريكا از اوايل قرن بيستم به شدت به ادبيات وابسته است.
    گلشيري اظهار كرد: اسكلت يك فيلم سينمايي فيلمنامه است و من فكر مي كنم اگر يك فيلمنامه خوب باشد حتماً حداقل يك فيلم متوسط براساس آن ساخته مي شود و دانش ادبي در نوشته شدن فيلمنامه موفق بسيار مؤثر است.
    اين نويسنده در پايان گفت: چند هفته پيش فيلمنامه اي را خواندم كه قرار بود براساس آن يك فيلم ساخته شود اما متأسفانه با خواندن 5 صفحه اول متوجه ضعف ادبي در آن شدم. اين امر به سينما لطمه مي زند.

ارزيابي اقتباس هاي ادبي نيازمند تخصص است
سعيد ابراهيمي فر معتقد است ارزيابي اقتباس ادبي نيازمند تخصص است و لازم است براي انتخاب بهترين اقتباس ادبي در جشنواره اعضاء هيأت داوران با خواندن قصه و داستان ها بهترين اقتباس ادبي را انتخاب كنند.
    كارگردان فيلمهاي مواجهه و تك درختها كه هر دو نمايندگي اقتباس ادبي در سينما هستند گفت:‌ سينماي ما خود را از اقتباس ادبي كه سينماي جهان را آن بسيار بهره مي برد بي بهره كرده است. ابراهيمي فر عدم توجه فيلمسازان ايراني به اقتباس ادبي را ناشي از سوءتفاهم بين فيلمسازان و اهالي ادبيات ايران مي داند.
    ابراهيمي فر گفت: قصه نويسان چون به حذف بخش هايي از داستان هاي خود در سينما مي انديشند نسبت به ارائه آثاري براي اقتباس ادبي بي علاقه هستند اين كارگردان در ادامه با اشاره به اينكه اقتباس ادبي در ايران كودك نوپايي است گفت: قصه هاي ايراني پيچيدگي هايي دارند و آمادگي تبديل به فيلم را در خود ندارند و همين امر باعث شده است كه فيلمسازان ايراني از كنار قصه ها به سادگي رد شوند.
    ابراهيمي فر تصريح كرد: ادبيات ايران به دو قسمت ادبيات منظوم و منشور تقسيم مي شود و ادبيات منظوم ما علارغم تصويرهاي بسياري كه دارد اما تبديل اين تصاوير به فيلمنامه كار بسيار مشكل و تخصصي است.
    وي گفت: به عنوان مثال تبديل داستان هاي شاهنامه و يا خسرو و شيرين نظامي به فيلمنامه كار مشكلي است.
    ابراهيمي فر افزود: بخش نثر ادبيات ايراني به خصوص ادبيات معاصر آن كه براي تبديل به فيلم مناسب تر است تاريخچه طولاني ندارد و سن آن به حدود 10 سال مي رسد و در اين مدت نيز به دليل ضعيف بودن تعامل ادبيات و سينما داستان هايي كه قابليت فيلمنامه شدن داشته باشند كمتر نوشته شده اند.
    اين كارگردان از فيلم «شوهر آهو خانم» به عنوان اولين اقتباس ادبي ايران نام برد و گفت: اگر اين سنگ مبناي اقتباس ادبي با گرايش به اين نوع سينما ادامه پيدا مي كرد تاكنون گام هاي بلندي در اين عرصه برداشته شده بود.
    وي در ادامه به لزوم استمرار فعاليت هاي بنياد سينمايي فارابي در حمايت از اقتباس هاي ادبي اشاره كرد و گفت: اينگونه فعاليت ها سينماگران را براي تبديل داستان ها به فيلمنامه ترغيب مي كند. ابراهيمي فر در پايان به موفقيت هوشنگ مرادي كرماني در اقتباس ادبي در سينما اشاره كرد و گفت: علاوه بر سادگي نثر و قصه نويسي مرادي كرماني شخصيت و علاقه او به سينما نيز در موفقيت اقتباس هاي سينمايي از آثار او مؤثر است.

سينما با ادبيات مضامين تازه را تجربه مي كند
«كنت شقه شده» داستان ايتاليايي است كه علي عبدالعلي زاده آن را براي اقتباس سينمايي برگزيده است، داستاني كه هر چند در برخورد با نامش كمدي به نظر مي آيد اما در ژانري تخيلي مي گنجد.
    عبدالعلي زاده كه اين روزها در حال ساخت تله فيلم «پرنده شاهين» به سر مي برد جذابيت ساختاري اين داستان را دليل انتخاب آن براي اقتباس سينمايي عنوان كرد و در ادامه گفت: اين داستان يك كاراكتر نصفه داشت كه به تصوير كشيدن آن نياز به برخي تروكاژهاي تصويري داشت. از آنجا كه من چنين كاري را در «سيزده گربه روي شيرواني» هم تجربه كرده بودم، تجربه دوباره آن برايم جذاب بود.
    اما عبدالعلي زاده كه داستاني ايتاليايي را براي اين كار در نظر گرفته است درباره تغييرات بومي اين داستان اينگونه گفت: ويژگي اصلي اين داستان براي من قابليت آداپته شدن آن به فرهنگ ايراني بود، چون خوشبختانه از خاصيت هايي برخوردار است كه كاملاً قابل ايراني شدن است.
    او درباره لزوم آشتي دادن ادبيات و سينما ادامه داد: واقعيت اين است كه آشتي سينما با ادبيات مساوي با آشتي آن با گنجينه غني و پرباري است كه امكان به روزشدن را براي سينما فراهم مي كند و باعث مي شود كه سينما مضامين بديع و نو را تجربه مي كند.
انتهای پیام /