مقدمه اي بر آسيب شناسي دنياي هنر و هنرمندي

آسيب شناسي دنياي هنر از ديدگاه رئيس حوزه هنري.

    هر شغل، حرفه و موقعيت اجتماعي که براي فرد به وجود مي آيد، در کنار مزيت هايي که او را در آن موقعيت ماندگار مي کند مي تواند آسيب هايي را نيز بر جسم، روح و روان فرد به همراه داشته باشد.
    شناسايي اين آسيب ها در بسياري از موارد مي تواند زمينه هاي ايمن سازي فرد را در مقابل اين آسيب ها فراهم کند. لذا ضروري است که اين آسيب ها در مورد هر شغل و موقعيتي مورد بررسي قرار گيرد.
    يکي از اين موقعيت هاي اجتماعي، موقعيت «شناخته شدن در جامعه به عنوان هنرمند» است که همچون هر شغل و موقعيت ديگري ممکن است با آسيب هايي همراه باشد. آسيب هايي که متوجه شخص هنرمند، خانواده او و يا جامعه پيرامون او باشد. اساساً براي آسيب شناسي و طبقه بندي اين تأثيرات بايد از يک منبع نظري مطمئن استفاده کرد و براساس تصويري که از فرد، خانواده و جامعه سالم به دست مي آيد به شناسايي و تحليل آسيب ها پرداخت.
    از آنجا که در جامعه اسلامي اين ارزش گذاري و تحليل ها متکي بر منابع و ارزش هاي اسلامي است، خواه ناخواه چنين تحليل هايي، تحليل ارزشي خواهد بود که مي تواند آغاز يک سلسله مطالعات جامعه شناسانه قرار بگيرد. براي مثال در حوزه رفتارهاي انساني از ديدگاه قرآن و احاديث، وقتي که از کيفيت سخن گفتن انسان بحث مي شود ملاک ها و ارزش هايي مطرح مي گردد و براي مثال در حوزه مورد بحث ما با چنين پرسش هايي روبرو خواهيم بود:
ـ آيا کيفتي ارزشي سخن گفتن هنرمندان از متوسط جامعه بدتر است؟
ـ آيا زبان هنرمندان از متوسط جامع تلخ تر است؟
ـ آيا هنرمندان نسبت به متوسط جامعه در گفته هاي صادق ترند؟
ـ آيا هنرمندان بيشتر و راحت تر از ديگران غيبت مي کنند و تهمت مي زنند؟
ـ آيا در سخنان و کلمات ايشان غرور نمود بيشتري دارد؟
    از آنجا که براي يافتن پاسخ هاي دقيق به پرسش هاي فوق مطالعه علمي صورت نگرفته است، فعلاً مي توان از نظر خود هنرمندان و افرادي که در جمع هاي هنري آمد و شد دارند استفاده کرد.
    براي مثال پيشنهاد مي شود اين مسئله در حلقه هاي کوچک هنرمندان به بحث گذاشته شود و نتايج گفتگوهاي جمعي توسط يکي از افراد مکتوب و تدوين شود و تا في المثل بدانيم نظر اين هنرمندان درباره ميزان غلو در گفتار هنرمندان، دلايل آن و اثرات مثبت و منفي آن چيست.
    اين مثالي در عرصه اخلاق بود. در عرصه ساير ويژگي هاي انساني نيز اين بحث ممکن است. وقتي اثر وجودي هنرمندي را در جامعه تحليل مي کنيم، مي بينيم که اين تأثيرات از طريق لايه هاي گوناگوني روي مي دهد. يک لايه از طريق مستقيم اثر و لايه ديگر از طريق رفتار و منش هنرمندي است که در جامعه به شهرت رسيده است و لايه ديگر تأثير او بر همصنفان او و ساير هنرمندان است. مي توان گفت هنرمندان انتقال دهنده پديده هاي فکري ـ احساسي و ويژگي هاي فرهنگي از گذشته به آينده و از محيطي به محيط ديگر است. مثلاً هنرمندي پديده اي را در يک فيلم خارجي مي بيند، آن را مي پسندد و در فيلم خودش با رنگ و بوي ايراني در جامعه ايراني انتشار مي دهد.
    در اين ميان اگر هنرمندي بخواهد تأثيرات وجودي مثبت تري داشته باشد نيازمند يک منبع نظري است که در تعريف و شناسايي موارد مثبت و منفي از آن بهره بگيرد. مهم ترين منابع در زمينه يکي متون اسلامي است و ديگر عقلانيت جمعي هنرمندان. البته طبيعي است که اگر جمعي از هنرمندان به تدوين اين بايسته ها بپردازند، ناخودآگاه آموزه هاي ديني ايشان نيز در آن دخيل خواهد بود.
    توجه مردم به هنرمندان در مواردي مي تواند همچون يک طعمه زمينه انحراف يک هنرمند را فراهم آورد و هنرمند براي آن که جمعي او را به عنوان هنرمند بپذيرند بخشي از ويژگي هاي فردي و انساني خود را از دست بدهد. اين مسئله که يک هنرمند تا کجا بايد براي جلب نظر مخاطبان پيش برود بحثي جدي و مهم است.
    موضوع ديگر پس از عرضه اخلاق و تأثيرگذاري هنر و هنرمندان، بحث انتخاب مضامين از سوي هنرمندان براي ارايه آثار هنري است. ذهن هر هنرمندي در جستجوي سوژه براي خلق اثر است. اما ذهن يک هنرمند ممکن است محدود به دنياهاي کوچکتر و يا بزرگتري باشد. مثلاً يک هنرمند ممکن است هر وقت که به انسان فکر مي کند متوجه جسم او مي شود اما ديگري ممکن است متوجه جزئيات رواني انسان ها شود. ديگري ممکن است فرديت انسان ها را رها کند و متوجه روابط ميان انسان ها در جامعه مي شود.
    گرچه اين تفکيک هاي تخصصي در علوم امروز انجام شده اما واقعيت زندگي بشر تلفيق جسم و روح و جامعه با هم است. اما وقتي نگرش يک فرد علمي نباشد يکي از عوامل را بزرگنمايي مي کند و بقيه را از خاطر مي برد و گمان مي کند تنها با تغيير همين يک عامل معضل حل خواهد شد. از سوي ديگر از مخاطبان نيز اينگونه باشند و تنها يک جنبه از هر پديده را عمده کنند به دليل خطاي طرفين به بهانه نقد به تخريب يکديگر مي پردازند.
    از اين بحث نتيجه مي گيريم که بسياري از اختلافات نظرها و گستردگي و تنوع دامنه اظهارنظرها درباره يک اثر ـ که گروهي آن را بسيار موفق و گروهي ديگر آن را بي ارزش قلمداد مي کنند و گله مندي هاي فراواني ايجاد مي کند ـ ناشي از اين محدودنگري است.
    انتظار من اين است که مباحثي از اين دست در حوزه هاي هنري استان ها به بحث گذاشته شود و نتايج آن در اين نشريه چاپ شود تا اين نشريه به ابزاري براي مبادله انديشه در ميان همکاران حوزه بدل شود.
انتهای پیام /