مرور کارنامه علي ژکان

دغدغه کند و کاو گذشته

با مرور چهار فيلم کارنامه فيلمسازي علي ژکان مي‌توان مولفه مشترک و دغدغه اصلي او را در کند و کاو گذشته خلاصه کرد. گذشته‌اي که با رازي سر به مهر همراه است و جذابيت مرور دراماتيک آن پرداختن به چنين قصه‌اي را در زمان حال جذاب مي‌کند.

    به گزارش سايت سينمايي سوره، علي ژکان فعاليت سينمايي خود را از سال 1347 با بازيگري به صورت غيرحرفه اي آغاز کرد. او در رشته هاي مختلفي فعاليت کرده و کارنامه فيلمسازي اش شامل چهار فيلم بلند سينمايي است. علاوه بر اين او فيلمنامه "سوء ظن" را براي کاظم معصومي نوشته است. نگارش طرح اوليه فيلم "خاکستري"، بازي در فيلم "غريبه و مه"، تدوين "بهترين باباي دنيا" و ... برخي از فعاليت هاي ديگر او محسوب مي شوند.
    "ماديان" را ژکان سال 1364 کارگرداني کرد. او در اين فيلم نويسندگي فيلمنامه را هم بر عهده داشته است. "ماديان" با بازي سوسن تسليمي، حسين محجوب، مرحوم فيروز بهجت محمدي و عطاالله زاهد، داستان زن روستايي را روايت مي کند که در حال سفر براي ديدار از دخترش خاطرات گذشته خود را مرور مي کند. خاطراتي که بازمي گردد به ازدواج اجباري دختر نوجوانش با مردي که زني نازا دارد آن هم به بهاي يک ماديان.
    "ماديان" به جهت حضور هميشه قدرتمند سوسن تسليمي، داستاني خاص با آسيب شناسي ازدواج هاي سنتي و اجباري در روستا، تکيه بر حضور ديگر بزرگان سينما ... بدل به فيلمي ماندگار در سينماي ايران شد که در پرونده ژکان تکرار نشد. ژکان هم به فهرست کارگرداناني پيوست که با درخشش ناگهاني و بحق در کار اول، نگراني از تکرار نشدن اين موفقيت در آثار بعدي و ... چند سالي در موفقيت "ماديان" متوقف ماند و پس از آن هم نتوانست در کارنامه کم تعداد خود اثري حتي به فاصله نزديکي از آن خلق کند.
    "دخترک کنار مرداب" سال 1368 ساخته شد. ژکان در ادامه فيلم هاي مهجور اما تأثيرگذار و موفق خود دست به نگارش و ساخت اين فيلم زد با حضور بزرگاني چون جمشيد مشايخي، مرحوم مهدي فتحي، فردوس کاوياني و کمند اميرسليماني که دوران نوجواني را مي گذراند.
    فيلم داستان مردي تنها را روايت مي کرد که در جستجوي مرد مجنوني به نام شيون است تا راز چند ساله خود را اعتراف کند. رازي سر به مهر که پس از 30 سال بازگو مي شود و پيامدهايي را دربر دارد. هر چند "دخترک کنار مرداب" هم مانند "ماديان" در فضاهاي روستايي، مرور خاطرات و گره هاي گذشته، زنده شدن روابط عاطفي قديمي و حضور بازيگران برجسته همراه بود اما نتوانست تأثيرگذاري "ماديان" را پيدا کند و حتي به خوبي ديده شود.
    "سايه به سايه" را ژکان سال 1374 ساخت. وقفه اي شش ساله که تدريجاً در کارنامه فيلمسازي ژکان طولاني تر شد. اين کار هم با فيلمنامه اي از خود کارگردان ساخته شد، ولي به جهت انتخاب موضوع و روابط به مناسبات مدرنتر جامعه مي پرداخت. هر چند همچنان مناسبات درون گروهي روستايي در اين فيلم جاي خود را به خطه شمال کشور داد و تا حدي در مسائل پرسنل نيروي انتظامي محدود ماند.
    فيلم روايتگر داستان سروان پوريا فرمانده يک پاسگاه ساحلي است که در آغاز زندگي مشترک با قتل يکي از همکارانش مواجه مي شود و با همفکري همسرش راز اين جنايت را کشف مي کند، اما ضمن اين پيگيري راز بزرگتري را پيش روي خود مي بيند. در "سايه به سايه" هم ژکان علاقه و دغدغه کشف و بازشناسايي گذشته را به گونه اي ديگر مورد توجه قرار داد و اين وجه را بدل به مولفه مشترک مجموعه آثارش کرد.
    گذشته اي که اين بار با مرور پرونده جنايي و همچنين علاقه قاتل به جمع آوري عتيقه و آثار گذشتگان برجسته مي شود و شکل دهنده چرايي قتل ابتدايي است. حضور نيکي کريمي که سال هاي ستارگي خود را پس از "عروس" سپري مي کرد در کنار ميکائيل شهرستاني بازيگر تواناي حيطه تئاتر که هنوز حضور سينمايي و تلويزيوني شاخصي نداشت، نويد حضور زوجي جديد و ملموس را در سينماي ايران را مي داد. ولي به هر دليل کريمي و شهرستاني در اين فيلم نتوانستند چهره ملموسي از يک زوج تازه ازدواج کرده که در هر شرايطي يکديگر را حمايت مي کنند ارائه دهند و سردي روابط آنها به فضا و حس و حال دروني فيلم سرايت کرد.
    در نهايت هم حضور جسورانه خسرو شکيبايي که در روزهاي اوج به سر مي برد در نقش مأموري که همان ابتداي فيلم به قتل مي رسد، حضور قدرتمندانه مرحوم فيروز بهجت محمدي در نقش قاتل، پايان دراماتيک و ... نتوانست در موفقيت فيلم چندان تأثيري بگذارد. "سايه به سايه" از آثاري بود که از همان ابتدا به شکل فيلم / مجموعه ساخته شد و مجموعه ساخته شده آن هم پس از اکران عمومي از تلويزيون پخش شد.
    "عيسي مي آيد" سال 1380 ساخته شد. فيلمنامه اين فيلم دفاع مقدسي را ژکان با همکاري مشترک شهريار مندني پور به نگارش درآورد. "عيسي مي آيد" پس از نمايش در جشنواره فيلم فجر سال 80 و گذشت شش سال از ساخت و آماده شدن، از چهارشنبه هفته گذشته به اکران عمومي درآمد آن هم با کمترين تبليغ و فقط در چهار سينما.
    داستان فيلم درباره عيسي رزمنده اسير است که از اردوگاهي در عراق مي گريزد و خسته و زخمي خود را به خانه مي رساند. وقتي همراه همسر و فرزندش راهي مسافرت مي شود در بين راه با مردي مرموز به نام سلطان سلام برخورد مي کند. حضور رضا کيانيان در نقش متفاوت سلطان سلام، رضا افشار در نقش عيسي و شيلا خداداد در نقش همسر عيسي در سال 80 مي توانست حداقل جذابيت ديدار آنها را به همراه داشته باشد.
    اما سال 86 که کيانيان با بازي در نقش هاي کوتاه و متفاوت و خاص رکوردار است، افشار که برخلاف پيش بيني ها نتوانست در سينما جايي براي خود پيدا کند و در تلويزيون ماندگار شد (شايد اکران به موقع اين فيلم مي توانست براي او نتايج بهتري به همراه داشته باشد) و خداداد که امروز در اکثر فيلم و مجموعه ها حضور دارد، اين جذابيت اوليه را هم از فيلم گرفت. بخصوص که موضوع فيلم همانطور که اشاره شد به جهت سيري ذهني در گذشته، تداخل زمان ها، داستان نامتعارف و فضاي خاصي که دارد نمي تواند مخاطب عادي سينمارو را راضي از سالن هاي سينما روانه کند.
    علي ژکان همانطور که اشاره شد علاوه بر اين آثار فيلمنامه "سوءظن" را براي کاظم معصومي نوشته که فيلمي پليسي / جنايي است و چندان با همين چند فيلم محدود وي همخواني ندارد. اما با همين چند فيلم مي توان مولفه مشترک و در واقع دغدغه اصلي ژکان را در کند و کاو گذشته خلاصه کرد. گذشته اي که با رازي سر به مهر همراه است و جذابيت مرور دراماتيک آن است که پرداختن به چنين قصه اي را در زمان حال واجد جذابيت مي کند.
انتهای پیام /