رابرت وايز تهيه كننده و تدوينگر مطرح سينماي جهان

«رابرت ارل وايز» يا «راب وايز» كارگردان ، تهيه كننده و تدوين گر مطرح سينماي آمريكا در 10 سپتامبر سال 1914 در وينچستر ايندياناي ايالات متحده آمريكا به دنيا آمد و در 14 سپتامبر 2005 در سن 91 سالگي ، دارفاني را وداع گفت.

وايز در سن 19 سالگي به مدد تلاش برادرش در استوديوي RKO مشغول به كار شد و به اين ترتيب به صنعت سينما راه يافت. وايز در اين كمپاني كارش را در بخش صدا آغاز كرد و پس از مدتي به عرصه تدوين فيلم راه يافت. او در RKO سال ها به عنوان تدوينگر فيلم فعاليت داشت. مهم ترين كار وايز در اين سال ها در زمينه تدوين ، تدوين فيلم مشهور همشهري كين "Citizen Kane" ساخته ارسن ولز ، در سال 1941 بود كه نخستين نامزدي اسكار را نيز براي او به ارمغان آورد. امبرسون هاي باشکوه "The Magnificent Ambersons" ، دومين ساخته ولز، ديگر کار مهم وايز در زمينه تدوين فيلم بود.
وايز نخستين فيلمش را در سال 1944 ، درژانر وحشت و با نام نفرين مردم گربه اي "The Curse of the Cat People" ساخت. در واقع او در اين فيلم جايگزين کارگردان قبلي فيلم شد و به اين ترتيب توانست كارگرداني فيلم را نيز تجربه كند.

هنر خاص وايز در اين بود كه مي توانست تكنيكي را از ژانري به كار گيرد و در ژانر ديگري به كار ببندد. رابرت وايز فرد متعهدي بود كه هرگز وقت و پول افرادي را كه با او همكاري مي كردند و يا فيلم هاي بلندش را تهيه مي كردند ، تلف نمي كرد. به واسطه وجود كارگردانان و عوامل مستعد و توانمند ، نتيجه كارهاي او هميشه از تأثيرگذارترين و پربارترين فيلم ها بودند.
وايز پس از ساخت اولين فيلمش و محك زدن خود در ژانر ترسناك ، به همكاري با كارگردان و تهيه كننده هاليوودي ، «وال ليوتن» ، پرداخت و فيلمهاي ترسناك بسياري ساخت كه از بين آنها مي توان به رباينده جسد "The Body Snatcher" ، با هنرمندي بلالوگوسي و بوريس كارلف اشاره كرد.
در سال 1947، وايز فيلم كلاسيك و جنايي ، متولد شده براي كشتن "Born to Kill" را كارگرداني كرد و دو سال بعد فيلم "The Set-Up" را ساخت و با آن غوغايي به پا كرد. او در اين فيلم از فاكتور زبان و نوع بيان بهترين بهره را برد به طوري كه تاثير و بازتاب هاي آن را در فيلم هاي ديگري چون ، اثر جنايي و سياه استانلي كوبريك با نام قتل "The Killing" ، ساخته شده در سال 1956 و قصه هاي عامه پسند "Pulp Fiction" ساخته مشهور كوئنتين تارانتينو در سال 1994 ، مي توان مشاهده كرد.

وايز در دهه 50 با ساختن فيلم هاي متنوع ، مهارت و توانايي خود را در پرداختن به موضوع ها و ژانرهاي مختلف به خوبي نشان داد. از اين جمله مي توان به فيلم هاي روزي كه زمين از حركت ايستاد "The Day The Earth Stood Still" در ‍ژانر علمي – تخيلي ، ساخته شده به سال 1951 ، فيلم بسيار بزرگ "So Big" در ‍ژانر ملودرام ، ساخته شده به سال 1953 و درام جنايي مطرح او يعني ، مي خواهم زنده بمانم I Want to Live! در سال 1958 اشاره كرد. فيلم پرآوازه و جنجالي مي خواهم زنده بمانم با بازي خوب و تاثيرگزار سوزان هيوارد در نقش زن بي گناهي كه به نا حق به مرگ محكوم مي شود و در نهايت نيز حكم اعدامش اجرا مي شود ، نامزدي اسكار بهترين كارگرداني را براي او به همراه داشت.
وايز در سال 1961 فيلم محبوب ، موزيكال و پرفروش داستان وست سايد "West Side Story" را ساخت. اين فيلم كه با اقتباسي آزاد از نمايش نامه رومئو و ژوليت ساخته شد ، ماجراي عاشقانه اي را در اوايل دهه 60 و در نيويورك ، روايت مي كرد. اين فيلم ده جايزه اسكار را از آن خود كرد و از آن ميان جايزه بهترين كارگرداني و بهترين فيلم ( وايز خود تهيه كننده فيلم بود ) نصيب وايز شد. داستان وست سايد بعد از فيلم تاريخي - حماسي بن هور ساخته ويليام وايلر كه در سال 1960 ، 11 اسكار را نصيب خود كرد ، با ده جايزه ، پرافتخار ترين فيلم اسكار تا به آن سال بود. در واقع بخش اعظمي از موفقيت اين فيلم مرهون كار جروم رابينز ، از مهم ترين و مشهورترين طراحان رقص فيلم هاي موزيكال است ، كه توانست اين فيلم را به عنوان يكي از مطرح ترين فيلم هاي اين ژانر در تاريخ سينما ثبت كند. لازم به ذكر است كه وايز جايزه بهترين كارگرداني را مشتركا با رابينز دريافت كرد.

وايز در سال 1965 ، موفقيتي را كه با داستان وست سايد به دست آورده بود ، تكرار كرد و فيلم موفق و ماندگار آواي موسيقي ( در ايران با نام اشك ها و لبخندها ) را ساخت. اين فيلم با بهره مندي از ماجرايي لطيف و خانوادگي ، بازي هاي خوب جولي اندروز و كريستوفر پلامر در نقش هاي اصلي و بهره مندي از نوع روايت كلاسيك ، بسيار مورد توجه تماشاگران قرار گرفت و بار ديگر جايزه اسكار بهترين كارگرداني و بهترين فيلم را براي وايز به ارمغان آورد ؛ ضمن اينكه اين فيلم در مجموع پنج جايزه اسكار را برد.
وايز در سال 1966 فيلم دانه هاي شن و در سال 1979 اولين قسمت از مجموعه علمي – تخيلي و محبوب پيشتازان فضا را ساخت.

«مركز هنرهاي نمايشي رابرت وايز» در كونر زويل به افتخار وي تأسيس و نامگذاري شده است. آخرين فعاليت حرفه اي وايز در سينما? آمريکا، رياست آکادمي علوم و هنرهاي تصويري و انجمن کارگردانان آمريکا بود . او حتي تا پيش از مرگش دست از فعاليت برنداشت. او نسخه DVD فيلمهايش را تهيه مي كرد و علي رغم كهولت سن ، با حضور در مجامع عمومي به نوعي حضور هنري خود را گوشزد مي كرد. وايز در سال 1967 به پاس يك عمر فعاليت هنري در عرصه سينما جايزه ايروينگ. جي. تالبرگ را دريافت كرد. همچنين اتحاديه کارگردانان امريکا بالاترين جايزه افتخاري خود موسوم به جايزه ديويد وارک گريفيث را نيز در سال 1988 به وايز داد .
از ميان كارهاي او، مي توان به فيلمهاي مشهور ذيل اشاره كرد.
 

The Sand Pebbles
The Sound of Music
Westside Story
The Hindenburg
Star Trek: The Motion Picture
The Day the Earth Stood Still
Run Silent
Run Deep
The Andromeda Strain
The Set-Up
The Haunting
The Body Snatcher

دوره فعاليت هنري وايز بين سالهاي 1930 لغايت 1990 بود و در اين دوره نزديك به چهل فيلم ساخت. در قياس با كارگرداناني مانند استانلي كوبريك ، كه هميشه تمايل داشت نگاه ويژه و متمايزي به يك ژانر خاص داشته باشد ، وايز با بهره گيري و پايبندي به اصول و قوانين ‍ژانر ، تنها بر قصه گويي و پرداختي درست از ماجراي فيلم هايش ، تاكيد داشت. مارتين اسكورسيزي ، فيلم ساز بزرگ سينماي معاصر آمريكا ، معتقد است ، عليرغم اينكه چنين رواج داشته كه وايز به سبك و استيل اثر و نيز به ژانر و بودجه اختصاص يافته، وابسته بوده ،‌ انتخاب موضوع و پروراندن آن در فيلم ، ويژگي منحصر به فرد وايز بود كه در كمتر هنرمندي ديده مي شود.
در واقع وايز كارگرداني بود كه توانايي آن را داشت كه در هر ژانري فيلم بسازد و در واقع فيلم خوب بسازد ، از ژانر وحشت گرفته تا جنايي ، از وسترن تا جنگي و علمي ـ تخيلي و از موزيكال تا درام.
رابرت وايز چهار روز بعد از تولد 91 سالگي اش ، بر اثر حمله قلبي ، در مركز پزشكي دانشگاه كاليفرنيا (UCLA ) درگذشت.

جوايز اسكار:
 

1942 Nominated for Best Film Editing Citizen Kane
1959 Nominated for Best Director I Want to Live!
1962 Won Best Director West Side Story with Jerome Robbins and won best film
1966 Won Best Director and best film The Sound of Music
1967 Nominated for Best Picture The Sand Pebbles
1967 Won Irving G. Thalberg Memorial A ward
 

فيلم شناسي «رابرت وايز»
به عنوان كارگردان و تهيه كننده
 

Action in Arabia (1944; second unit director, uncredited)
Mademoiselle Fifi (1944; director)
The Curse of the Cat People (1944; director)
The Body Snatcher (1945; director)
Game of Death (1945; director)
Criminal Court (1946; director)
Born to Kill (1947; director)
Blood on the Moon (1948; director)
Mystery in Mexico (1948; director)
The Set-Up (1949; director)
Three Secrets (1950; director)
Two Flags West (1950; director)
The Day the Earth Stood Still (1951; director)
The House on Telegraph Hill (1951; director)
Something for the Birds (1952; director)
The Captive City (1952; director)
Return to Paradise (1953) (Producer)
So Big (1953; director)
Destination Gobi (1953; director)
The Desert Rats (film) (1953; director)
Executive Suite (1954; director)
Somebody Up There Likes Me (1956; director)
Tribute to a Bad Man (1956; director)
Helen of Troy (1956; director)
Until They Sail (1957; director)
This Could Be the Night (1957; director)
Run Silent Run Deep (1958; director)
I Want to Live! (1958; director)
Odds Against Tomorrow (1959; director)
West Side Story (1961; director and Producer)
Two for the Seesaw (1962; director)
The Haunting (1963; director and Producer)
The Sound of Music (1965; director and Producer)
The Sand Pebbles (1966; director and Producer)
Star! (1968; director)
The Baby Maker (1970; executive Producer)
The Andromeda Strain (1971; director and Producer)
Two People (1973; director) (Producer)
The Hindenburg (1975; director)
Audrey Rose (1977; director)
Star Trek: The Motion Picture (1979; director)
Wisdom (1986; executive Producer)
Rooftops (1989; director)
The Stupids (1996; actor)
A Storm in Summer (TV Movie) (2000; director)
 

به عنوان تدوينگر و دستيار تدوين
 

Top Hat (1935; sound effects editor, uncredited)
The Informer (1935; sound effects editor, uncredited)
The Gay Divorcee (1934; sound effects editor uncredited)
Of Human Bondage (1934; apprentice sound effects editor, uncredited)
The Story of Vernon and Irene Castle (1939; assistant editor, uncredited)
Bachelor Mother (1939; editor)
5th Ave Girl (1939; editor)
The Hunchback of Notre Dame (1939; editor)
My Favorite Wife (1940; editor)
Dance, Girl, Dance (1940; editor)
Citizen Kane (1941; editor)
The Devil and Daniel Webster (1941; editor)
The Magnificent Ambersons (1942; editor)
Seven Day's Leave (1942; editor)
Bombardier (1943; editor)
The Fallen Sparrow (1943; editor)
The Iron Major (1943; editor)