با عبدالرضا كاهاني درباره «20»

مصاحبه اي با عبدالرضا كاهاني كارگردان فيلم «بيست»

هم سر خودم كلاه گذاشتم، هم سر تماشاگر!

بعد از «آدم» و «آنجا» چه روندي طي شد تا به داستاني مثل «20» برسيد كه اساس كار آن با نام هاي بزرگ سينماست؟
ـ «20» بازيگرهاي حرفه اي و معروفي دارد اما ستاره محور نيست. يعني هيچ كس در فيلم ستاره نيست. نه من مي خواستم كسي ستاره باشد نه ستاره ها مي خواستند اين اتفاق بيفتد. انگيزه شان براي حضور در كار اتفاقاً اين بود كه ستاره نباشند. خود من هم كسي نيستم كه دنبال ستاره و اين طور چيزها باشم. «20» از اين جهت كه هنرپيشه هاي حرفه اي بيشتري در آن هستند اين تصور را به وجود آورده، ولي «20» همچنان در ادامه خواسته هاي من است؛ به نوعي دنباله عقايد قبلي ام. حالا قصه رنگ و بوي بيشتري دارد.

يعني در «20» هم مخاطب عام مد نظرتان نيست؟
ـ نه! من به خواسته هاي تماشاگر عام تن ندادم. فيلم خودم را ساختم. همچنان علايق خودم است.

ايده اصلي «20» از كجا آمد؟ فضاي كار رئال است يا فضايي بود كه خودتان به آن رسيديد؟
ـ نه، در واقعيت اتفاق نيفتاده بود ولي هر كدام از شخصيت هاي فيلم بخشي از خاطرات من هستند در مقاطع مختلف زندگي. يعني تك تك اين آدم ها را من ديده ام، اما هيچ كدامشان را با هم و كنار هم نديده ام. در «20» همه آنها را دور هم جمع كردم. ضمن اينكه نگاه خاصي به زندگي دارم. به اهميت زمان در زندگي، اين كه بيهوده زمان را از دست ندهيم. توجه ويژه به زندگي.

و «20» به نوعي اداي دين به اين عقيده تان است؟
ـ احساس كردم اين آدم ها در تالاري كه قرار است ديگر زندگي وجود نداشته باشد حضور داشته باشند و تلاش كنند. جمع تمام اينها باعث شد كه فيلمنامه نوشته شود.

قراردادن آدم هايي كه در مقاطع مختلف زندگي با آنها مواجه شده ايد در كنار هم كار سختي نبود؟
ـ چرا، فوق العاده كار سختي است. اساساً اين كار ساده اي نيست. نه اينكه چون خودم دارم اين كار را مي كنم اين طور بگويم؛ واقعيت اين است كه اصلاً ساده نيست.

در «20» چقدر به فضاي «آدم» و «آنجا» وفادار بوديد؟
ـ من هميشه علاقه دارم كه فضاهاي جديد را تجربه كنم. در تجربه كردن فضاهاي جديد هم هيچ وقت دوست ندارم از واقعيت فاصله بگيرم. در فيلم «آدم» يك قصه فرازميني روايت مي شود در يك فضاي كاملاً واقعي. ما فرشته مرگ را مي بينيم كه خيلي زميني با همه برخورد مي كند و همه با او همين برخورد را دارند. با جيپ مي آيد و لباس هاي عادي مي پوشد. در اين فيلم هم همين طور. علاقه ام به واقعيت همچنان ديده مي شود. در فيلم «آنجا» سعي كردم كه در ساختار سينمايي تجربه اي براي خودم داشته باشم. نمي گويم تجربه اي جديد؛ از نظر شخصي براي خودم تجربه تازه اي بود. اين كه زمان را بشكنم، اينكه رنگي در فيلم وجود نداشته باشد. اينكه به شدت به سينماي مستند تنه بزند در حالي كه سينماي قصه گوست و داستان دارد ولي بي اندازه واقعي است. تجربه هاي نورپردازي و فيلمبرداري كار هم برايم تازگي داشت. آن موقع آن طور فكر مي كردم.

در «20» اين تفكر تغيير كرد يا همچنان وجود دارد؟
ـ براي ساختن «20» فكر كردم كه نياز به برقراري ارتباط با تماشاگر دارم. خب در «آنجا» اين احساس را نداشتم. دلم مي خواست فيلم خيلي خيلي شخصي باشد. الان همچنان كه دوست دارم كار شخصي باشد، دلم مي خواهد عده اي هم با فيلم ارتباط برقرار كنند. دلم مي خواهد اين فضاهاي جديد را تجربه كنم، البته همراه با واقعيت.

در اين تجربه هاي جديد،  محتوا هم تغيير مي كند؟
ـ نه، خيلي محتوا را تغيير نمي دهم، چون من حرف هاي زيادي براي گفتن ندارم. اگر هر سه فيلم را تماشاگر پشت سر هم ببيند، ارتباط آنها را خيلي راحت پيدا مي كند مثل زنجير به هم وصل هستند.

يعني مي شود گفت كه فضاي كاملاً خاص و شخصي «آدم» و «آنجا» كه اجازه نمايش هم پيدا نكردند، با آن مهجوريت به فيلمي مثل «20» رسيد كه با شرايط ويژه اش به دنبال برقراري ارتباط گسترده تري است؟
ـ سر «20» حقه بازي كردم، كه هم خودم لذت ببرم و هم تماشاگر بيايد و كار را ببيند. يك حقه بازي سينمايي است ديگر. ما اين كارها را بايد بلد باشيم.

در واقع بعد از دو كار قبلي به اين حقه بازي رسيديد؟
ـ همان زمان هم بود،‌ ولي مي خواستم سر خودم را كلاه بگذارم. اما اين جا هم مي خواهم سر خودم كلاه بگذارم، هم سر تماشاگر.

چه ويژگي هايي در ريتم اين فيلم هست كه بتواند تماشاگر را بيشتر از يك ساعت در فضاي بسته يك رستوران نگه دارد؟
ـ فيلم بايد قبل از هر چيز ديده شود كه بشود درباره اين شرايط صحبت كرد. ولي از طرف خودم اين را مي توانم بگويم كه «20» حرف اضافه نمي زند. با اين كه قصه كار خطي است و ممكن است فراز و فرودهاي سينماي تجاري را هم نداشته باشد اما تماشاگر را درگير مي كند. «20» فيلم جزئيات است. فيلمي كه ممكن است يك چيز را دوبار به تو نگويد، به خاطر همين فرصت نداري كه به اطراف نگاه كني. فقط بايد متمركز باشي روي فيلم و جزئياتي را كه هر لحظه به تو مي رسد بگيري. احساس مي كنم كه تنوع در انتخاب زواياي دوربين، تنوع شخصيت، پرداختن به جزئيات و اين كه فيلم سعي مي كند حرف اضافه اي نزند، مسئله اي كه مونتاژ هم كمك زيادي به عملي شدن آن كرده، همه دست به دست هم مي دهند تا تماشاگر خسته نشود.

از نتيجه كار چقدر راضي هستيد؟
ـ صادقانه مي گويم كه فيلمم را خيلي دوست دارم، چون خيلي برايش زحمت كشيدم. نه اينكه بقيه براي كارهايشان زحمت نمي كشند؛ قطعاً همه زحمت مي كشند اما من يك جور ديگر فيلم مي سازم. يك جور ديگر درگير مي شوم. خيلي كارها را نمي كنم. براي اينكه فقط مي خواهم فيلم بسازم. زندگي و تمام وجودم تحت تأثير كار قرار مي گيرد. يك آدابي دارم كه حتماً بايد آنها را رعايت كنم و خب رعايت كردن آن آداب به آدم فشار مي آورد. در يك برهه اي آدم را خسته مي كند و فقط عشق است كه باعث مي شود تو بتواني ادامه بدهي. من خيلي وقت است كه درگير اين فيلم هستم در حالي كه مثل بعضي ها مي توانستم در اين مدت درگير چند تا فيلم باشم؛ وسط كار بروم يك تله فيلم هم بسازم يا يك فيلمنامه براي فلاني بنويسم، ولي هيچ كدام از اين كارها را براي ديگران نكردم تا فقط روي كار خودم متمركز باشم. به خاطر همين خودم راضي هستم . احساس مي كنم كه اين توان من بوده با توجه به مشكلاتي كه در سينما وجود دارد. همه كارگردان ها دوست دارند وقتي فيلم مي سازند تمام دنيا براي آنها باشد و من هم از اين قاعده مستثنا نيستم، اما همه دنيا براي كارگردان ها نيست و مشكلات هم جزو فيلمسازي است كه براي من هم بوده. اما با مشكلات جنگيدم و با ظرفيتي كه داشتم، فكر مي كنم فيلم خوبي از آب درآمده.

كار بعدي عبدالرضا كاهاني در چه فضايي مي تواند باشد؟
ـ طرح هاي زيادي دارم كه آنها را يك گوشه يادداشت مي كنم و زماني كه كاري ندارم و سر فيلمبرداري نيستم به جاي وقت تلف كردن به صورت فيلمنامه درشان مي آورم تا دستم براي انتخاب پر باشد. همين حالا چند تا فيلمنامه دارم كه دوست دارم همه شان را بسازم اما همه چيز برمي گردد به اينكه ببينم با «20» چه برخوردي مي شود، چون من هنوز فيلم به نمايش درآمده ندارم كه يك چيزهايي از مردم ياد بگيرم.

چقدر به موفقيت فيلم در جشنواره اميد داريد؟
ـ براي چه كسي جايزه مهم نيست؟ بايد ديوانه باشيم كه بگوييم مهم نيست. من جايزه را دوست دارم. هم جايزه را دوست دارم، هم دلم مي خواهد كارم ديده بشود. حالا بايد ببينيم چه مي شود.

با وجود اين، فكر مي كنيد نام «20» در فهرست نهايي جوايز باشد؟
ـ نمي دانم. من قبل از اين، هم اينجا جايزه گرفته ام هم خارج از كشور. مسئله اين است كه تو اگر در يك جشنواره فيلم خوب داشته باشي به تنهايي براي گرفتن جايزه كفايت نمي كند. دلايل زيادي وجود دارد كه تو جايزه بگيري يا نگيري. راستش زياد به اين فكر نمي كنم كه فيلم در فهرست جوايز باشد يا نه. به اين فكر مي كنم كه «20» يك ارتباط خوب با تماشاگر برقرار كند. يعني اميدوارم اين اتفاق بيفتد. تلاش خودم را هم كرده ام. جايزه هم اگر به من بدهند دوست دارم. مي دانم در همه جاي دنيا به خصوص در ايران عوامل زيادي براي گرفتن جايزه بايد دست به دست هم بدهند كه اميدوارم همه آن عوامل به من كمك كنند. من اين ماجرا را باور دارم و زيرش هم نمي زنم. هر كسي هم جايزه گرفته اين ماجرا شامل حالش شده. خودم هم اگر بگيرم مي گويم كه اين ماجرا شامل من شده كمااينكه تا حالا هم هر جايزه اي گرفته ام اين را گفته ام.

پس جايزه را مي گيريد؟
ـ اتفاقاً فكر نمي كنم كارگردان برتر بشوم. به خاطر اينكه اصغر فرهادي هست، بهرام بيضايي هست، پرويز شهبازي هست، ابوالحسن داوودي هست، واروژ كريم مسيحي هست، خوشحالم كه همه هستند. صادقانه مي گويم. اصلاً تواضع و اين طور چيزها هم مطرح نيست.

يادمان رفت بپرسيم اسم «20» از كجا آمد.
ـ اين تالار قرار است 20 روز ديگر بسته بشود، همين. دلايل محتوايي زيادي دارد، اما ظاهرش همين است. آنها احساس مي كنند 20 روز ديگر روز نابودي و مرگشان است و بايد در اين 20 روز يك كارهايي انجام بدهند. انگار كه يك تولد تا مرگ است، 20 روز يك زمان ويژه است.
انتهای پیام /