دفاع مقدس ـ دوره هفتم (۱۳۷۷)

بيانيه هيأت داوران بخش فيلم هاي بلند:
    به نام او كه انسان را خلق كرد و او را مظهر زيباترين اسماء و صفات خويش قرار داد تا زيبايي را از زشتي بازشناسد و به آن عشق ورزد. سلام بر صبح، سلام بر نور، سلام بر شهيدان هميشه شاهد، سلام بر امام؛ آغازگر حيات نوين اسلام و سلام بر مردم و هنرمندان عرصه دفاع مقدس.
    هفتمين جشنواره فيلم دفاع مقدس، جلوه گاه دو سال تلاش خستگي ناپذير همدلان عرصه سينماي دفاع مقدس در اين مرز و بوم است و ما اينك عصاره همه تلاش هاي اين دو سال را شاهديم.
    هفتمين جشنواره دفاع مقدس در زماني برگزار مي شود كه بعد از طي يك دهه از پايان جنگ تحميلي، فراغتي كه لازمه توسعه و تعالي هنر سينماست، به طور نسبي حاصل آمده است. اما به رغم اين فراغت و امنيت خاطر، همچنان گرفتار بحران اقتصادي است، هنر سينما، خصوصاً سينماي جنگ، صنعتي بسيار پيچيده و پرخرج است و در اين شرايط كه ايران اسلامي در دوره ترميم و بازسازي اقتصادي به سرمي برد، ضرورتاً سيماي جنگ بيش از ديگر هنرها دچار زيان مي شود. به نظر مي رسيد كه اوضاع سخت اقتصادي، حذف سوبسيدها و فشارهاي ديگر، سينماي جنگ را در طول دو سال گذشته تهديد نمايد، اما خوشبختانه به رغم اين مشكلات، سينماي جنگ قدم هاي بلندي را در جهت رشد و تعالي خود برداشته است. هر چند كه از نظر رشد كمي، با كاهش چشمگيري رو به رو بوده، اما از لحاظ محتوايي و كيفي به نظر مي رسد كه مدارج بالاتري را طي نموده است. سينماي دفاع مقدس، با پيمودن عرصه هاي تازه، نشان داده كه مي تواند سينمايي پويا، پربار و پربيننده باشد. اهميت گسترش حضور مردم در سالنهاي سينما، با توجه به هويت مستقلي كه رفته رفته سينماي جنگ به خود مي گيرد، بر كسي پوشيده نيست. بنابراين، اين سينما بايد كه نگران وسعت مخاطبان خويش باشد. اما، نه فقط دل نگران گيشه و در پي فريبكاري، بلكه ... بايد در پي كلام ديگري باشد، كلامي كه حكايتگر سالها دفاع مقدس جوانان اين مرز و بوم است و لاجرم مي بايست با زباني در خور اين سلحشوران سخن گويد. سينماي دفاع مقدس حضور همه فكرها، عقل ها و قلب ها را طلب مي كند. سينمايي شايسته اين مردم، اين رزمندگان، اين جانبازان، و اين آزادگان. چنين سينمايي تجمع خبرنگاران را مي طلبد، صاحبان انديشه و تجربه، هشت سال دفاع مقدس در باروت و دود و خون خلاصه نمي شود و اين تلقي غلط كه سينماي جنگ در زد و خورد و انفجار و كشتار خلاصه مي شود مردود است، سينماي دفاع مقدس بايد دريابد كه در كجاي اين جهان ايستاده است، وسائلش چيست؟ با كه بايد سخن بگويد و از كه بايد بياموزد، منبع الهامش را بشناسد و با او ارتباط برقرار كند.      
     سينماي جنگ بايد در شكل و محتوا پيوندي عميق با فرهنگ مردمي داشته باشد كه هشت سال متوالي، بي قرار و آرام، اسلحه به دست و بر دوش، در سرما و گرما از وجب به وجب ميهن اسلامي دفاع كردند و جز بر خدا، بر ديگري سجده نكردند، به قرآن تمسك جستند و بر آهن دست فشردند و به دشمنان نه گفتند و حريت و استقلال را در طريق امامت اسلامي جستجو كردند. هيأت داوران هفتمين جشنواره فيلم دفاع مقدس، پيشنهادهاي خود را در جهت تعالي هرچه بيشتر توليدات سينمايي فرهيخته دفاع مقدس، بدين شرح اعلام مي دارد:
1ـ حمايتي كه از سينماي دفاع مقدس مي شود قابل تقدير است اما مسلماً كافي نيست. با عنايتي كه مقام معظم رهبري به اين سينما دارند، لازم است كه در بخش اجرايي، موانع كنار زده مي شود و راهها هموارتر گردد، حمايت بخش دولتي از سرمايه گذار و تهيه كننده خصوصي، در اختيار گذاشتن ابزارها، ادوات و تجهيزات نظامي و اختصاص نقدينگي در كنار هدايت سينماگران، مي تواند گوشه اي از حمايت هاي ياد شده باشد.
2ـ بعد از گذشت يك دهه از پايان جنگ تحميلي و ساخت دهها فيلم در اين زمينه، سينماي جنگ را نبايد محلي براي آزمون، خطا و تجربه فرض نمود. اين سينما ريشه در باورهاي فرهنگي مردم دارد و لزوماً بايد افرادي با تجربه و كارآزموده وارد اين ميدان شوند. نوآوران و تازه كاران مي توانند در ميدان فيلمسازي كوتاه، دست به تجربه بزنند زيرا حرمت اين حركت بگونه اي است كه كوچكترين خدشه به واسطه بي تجربگي ضربه سخت بر پيكر آن تلقي مي شود.
3ـ بايدبه اين باور رسيده باشيم كه صرف ايجاد صحنه هاي پرزد و خورد، انفجارات و . . . نمي تواند موفقيت فيلم را تضمين كند. دلي سوخته مي خواهد و سري پرشور.
4ـ ظهور سانتي مانتاليسم و ساخت فيلم هاي ملودرام سطحي به بهانه فروش مناسب، آفتي است كه هر از چندگاه گريبان سينماي دفاع مقدس را مي گيرد. رزمندگان مقدس شيران روز و زاهدان شب بودند، ايشان را بايد باور داشت و فرهنگشان را درك نمود.

والسلام

بيانيه هيأت داوران بخش فيلم هاي كوتاه:
    بابرگزاري هفتمين جشنواره دفاع مقدس يك بار ديگر، همگان متوجه گنجينه عظيمي شدند كه در وادي فرهنگ و هنر اين كشور حضوري مستمر دارد اما از آن به قدر توان و وسعتش بهره برداري نمي شود.
    دفاع مقدس ذخيره اي عظيم است كه اكنون ديگر بي هيچ ترديدي در لابلاي سطور جاوداني تاريخ اين كشور ثبت شده است. منبعي لايزال از الهام و ايمان و هنر كه كافي است گوشه چشمي به آن شو تا سرچشمه هزاران آفرينش هنري و خلاقانه گردد. شايد اكنون نكته مهم در متن هنر و فرهنگ اين كشور چگونگي و كيفيت بهره گيري از اين گنجينه عظيم باشد و نه اثبات وجود آن كه ديگر وجودش ثابت شده است و اين جشنواره هاي پياپي و آثار متفاوت و متنوع نشان دهنده حضور مستمر و پرثمر آن هستند. هنرمندان اين كشور مي دانند كه سينماي دفاع مقدس زنده و فعال است، چرا كه ياد و خاطره دفاع مقدس حضور دارد و نفس مي كشد.
كيست كه بتواند خاطره عظيم نبردهاي پرشور رزمندگان ايراني را در شب هاي تاريك هجوم و وحشت و غارت دشمن از ياد ببرد؟ كيست كه بتواند به خاك و خون غلتيدن زنان و كودكان بي گناه را با پيشرفته ترين سلاح هاي مرگزا، از ياد ببرد؟ كيست كه بتواند شكستن حصر آبادان و بازپس گيري خرمشهر را از ياد ببرد؟ كيست كه بتواند بمباران هاي شيميايي را از ياد ببرد؟ و كيست كه بتواند هزاران هزار خاطره تلخ و شيرين ديگر را به تاريكخانه فراموشي و خاموشي بسپارد؟
    سينماي دفاع مقدس زنده است. تا ابد زنده خواهد ماند. تا وقتي ياد و خاطره اي از فلان جوان رزمنده بي ادعا در دورترين نقطه خاك پاك اين وطن نفس مي كشد و تا وقتي نقشي ـ ولو كمرنگ ـ از خون پاك آن بسيجي مظلوم در پنهان ترين زواياي اين دشت پهناور حضور دارد، سينماي دفاع مقدس هم حضور خواهد داشت و به اين حضور خود خواهد باليد.
    هيأت داوران بخش فيلم هاي كوتاه هفتمين جشنواره فيلم دفاع مقدس با تأكيد بر حضور هرچه پربارتر فيلمسازان دفاع مقدس در عرصه هنر و فرهنگ اين مرز و بوم و تلاش هرچه روزافزون تر در زمينه كمي و كيفي اين سينما، توجه مسئولان، فيلمسازان و علاقه مندان اين سينما را به چند نكته جلب مي كند:
1ـ عليرغم گذشت يك دهه از خاتمه دوران دفاع مقدس و پديدار شدن فضايي وسيع براي به كارگيري سوژه هاي متفاوت و عليرغم حضور همه جانبه چندين نهاد و سازمان مختلف متولي سينماي جنگ، متأسفانه هنوز شاهد خيل عظيم سوژه هاي تكراري، پرداخت هاي كليشه اي، عدم رجوع به معنويت و روحانيت جبهه هاي جنگ و انعكاس صحيح و نمايشي آن در قالب هاي داستاني يا مستند هستيم.
    اين هشداري بزرگ و جدي است، فيلمسازان ما بايد با ياري مسئولان سازمان هاي ذيربط در پي يافتن سوژه هاي جديد، پرداخت هاي متنوع، قالب هاي جذاب و در نهايت نگاهي تازه و خلاقانه باشند، ادامه روال سينماي سابق و حال به همين شكل، در كوتاه زماني، تماشاگران، علاقه مندان و پيگيران اين نوع سينما را زنده خواهد كرد كه قطعاً تنها نتيجه آن بي مخاطب ماندن اين سينما و مهجورماندن آن است.
2ـ سينماي مستند جنگي در بحراني تلخ و مشوش كننده گرفتار آمده است. متأسفانه اكثر قريب به اتفاق مستندهاي جنگي به سفارش سازمان صداوسيما ساخته مي شوند كه به تبع خواسته آن سازمان، قالب گزارشي، آن هم به سردستي و ساده ترين شكل آن كه در چند مصاحبه و تركيب با تعدادي فيلم آرشيوي خلاصه شده است، اصلي ترين گرايش در ميان مستندسازان جنگي است. دريغ از اندكي جسارت، نوآوري، تنوع و ابتكار در اين قالب پرتحرك و جذاب كه قابليت هاي فراواني براي طرح ابتكاري و خلاقانه موضوعات ناگفته جنگ دارد.
3ـ مجموعه اي از همين مشكلات در نماهنگ هاي جنگي نيز ديده مي شود. عدم تنوع در انتخاب سوژه و پرداخت، عدم به كارگيري قالبهاي جديد بصري، عدم هماهنگي با موسيقي و شعر انتخاب شده و از همه مهمتر عدم وجود نگاه ويژه و خاص نماهنگ كه با قالبهاي داستاني و مستند ارتباط و نزديكي چنداني ندارد (وگاه حتي برخلاف آنهاست)، به نماهنگ هاي ما شكلي از فيلم هاي داستاني كوتاه داده كه تنها تفاوتشان با فيلم داستاني، نداشتن ديالوگ و به كارگيري موسيقي در كل زمان نمايش است. در كنار اين مي توان به استفاده نابجا، بازيگوشانه، ساده انگارانه و بدون دقت از دستگاه هاي الكترونيكي در هنگام تدوين نيز اشاره كرد كه تصاوير را با اعوجاج و پسماندهاي رنگي و غيره، دچار در هم ريختگي مضموني و محتوايي نيز مي كنند. در يك كلام، هماهنگ هاي ما از اصلي ترين عنصر نماهنگ كه همانا تخيل و بكارگيري نمادهاي ذهني و فراواقعي يا حداقل ارائه نمايشي فراتر از چهارچوب هاي واقعي و روزمره عادي است، دورافتاده و در دام تصاوير واقعي، سينمايي و واقعگرايانه به شكلي مرسوم و عادي گرفتار آمده است.
4ـ فيلم كوتاه بايد استقلال پيدا كند و از پس اين استقلال است كه مي تواند شأن و منزلت خاص خود را بيابد. تنها در اين حالت است كه مي توان فيلم كوتاه را در كليت خودش ديد و بررسي كرد. در كنار اين اما، هيأت داوران در برخي از گزينش هاي خود فيلم كوتاه را به عنوان يك كليت مدنظر قرار داده و در ارزيابي خويش، جزئيات و اجزا مختلف ساختار فيلم كوتاه را كمتر مورد توجه خاص قرار داده است. با توجه به همين نكات بايد گفت كه با توجه به آثار شركت داده شده در جشنواره، هيچكدام از آثار به مفهوم مطلق مورد توجه قرار نگرفت و تنها در گزينشي از ميان فيلم ها و آثار موجود صورت گرفته است.
    هيأت داوران اعتقاد راسخ دارد كه توجه به اين مشكلات و مسائل ديگري كه در زمينه سينماي دفاع مقدس سد راه پيشرفت اين سينما شده است. دلسوزان جز با همت و اراده فيلمسازان، مسئولان و دلسوزان اين نوع سينما قابل رفع نيست و به همين جهت يا بار ديگر تقاضاي خود را مبني بر توجه بيشتر و مسئولانه تر اين عزيزان به ارتقاء كيفي سينماي دفاع مقدس تكرار مي كند. اميد آنكه با تلاش و هم هرچه بيشتر همه دوستداران اين سينما، در آينده اي نزديك شاهد رشد و اعتلاي هرچه بيشتر اين سيما باشيم. چنين باد.